Fietsongeval door een loslopend dieren

Door: Lisa Fluit
Leestijd: 3 minuten

Nederland is een fietsland bij uitstek. Het gevoel van vrijheid en beweging dat een fietstocht met zich meebrengt, is voor velen een dagelijkse ervaring. Toch kan die vrijheid soms abrupt worden verstoord door onverwachte gebeurtenissen. Denk bijvoorbeeld aan een loslopende hond die plots de weg oversteekt of een ontsnapt paard dat zich vrij door het landschap beweegt.

Wat zijn in zulke gevallen de juridische gevolgen? Wie is aansprakelijk voor de schade die u lijdt na een fietsongeval veroorzaakt door een dier? In deze blog bekijken we de relevante wetgeving, rechtspraak en enkele spraakmakende kwesties.

Wettelijke basis: aansprakelijkheid voor dieren

De Nederlandse wet kent specifieke regels voor de aansprakelijkheid van dieren. Artikel 6:179 van het Burgerlijk Wetboek (BW) vormt hierbij het uitgangspunt. Dit artikel stelt dat de bezitter van een dier aansprakelijk is voor de schade die het dier veroorzaakt, tenzij er sprake is van overmacht of eigen schuld van de benadeelde.

In de praktijk betekent dit dat wanneer een dier een ongeval veroorzaakt, de bezitter  van het dier in beginsel verantwoordelijk is voor de schade. Dit is een zogenaamde risicoaansprakelijkheid: de bezitter is aansprakelijk, zelfs als hij of zij geen schuld heeft aan het incident.

De gedachte achter deze regel is dat dieren onvoorspelbaar gedrag kunnen vertonen, waardoor het risico bij de bezitter wordt gelegd.

In een tamelijk spraakmakende zaak voor de rechtbank in Arnhem op 14 augustus 2023 spreekt de strafrechter de eigenaar vrij van een dodelijk ongeval, dat zijn hond veroorzaakt bij een fietser. De eigenaar verliest op een dijk zijn loslopende hond heel even uit het oog. Op die plek mag het dier loslopen.

Een passerende fietser valt door toedoen van de hond en overlijdt later in het ziekenhuis aan zijn verwondingen. De rechter acht de schuld zelfs in 3 mogelijke scenario’s niet bewezen. Dat betekent overigens niet dat er civielrechtelijk gezien per definitie geen aansprakelijkheid aan de orde is.

Wat is een “bezitter” ?

Een cruciale vraag bij de toepassing van artikel 6:179 BW is wie precies de “bezitter” van het dier is. De bezitter is degene die het dier voor zichzelf houdt, bijvoorbeeld een eigenaar van een hond of paard. Echter, ook iemand die het dier tijdelijk onder zijn hoede heeft, kan als bezitter worden aangemerkt. Denk bijvoorbeeld aan iemand die voor een vriend op de hond past.

Dit betekent dat als u wordt aangereden door een paard dat ontsnapt is van een manege, zowel de eigenaar van het paard als de manege aansprakelijk kunnen zijn. In de rechtspraak is ook vastgelegd dat deze aansprakelijkheid ver strekt.

Zo werd in een arrest van de Hoge Raad bepaald dat ook als een dier tijdelijk aan iemand anders in bewaring is gegeven, deze persoon als bezitter kan worden aangemerkt (HR 28 mei 1999, NJ 1999/564).

Uitzonderingen: overmacht en eigen schuld

Hoewel de wet een duidelijke risicoaansprakelijkheid oplegt aan de bezitter van een dier, zijn er wel enkele uitzonderingen.

De belangrijkste daarvan is overmacht. Dit houdt in dat de eigenaar van het dier kan aantonen dat het ongeval ondanks alle voorzorgsmaatregelen niet voorkomen had kunnen worden.

Stel bijvoorbeeld dat een fietser uitwijkt voor een ontsnapte hond, ten val komt en letsel oploopt. Als de eigenaar van de hond kan aantonen dat het dier onverwacht uit een stevig omheind erf is ontsnapt door toedoen van een derde (bijvoorbeeld een pakketbezorger die per ongeluk de poort openliet), zou overmacht een mogelijke verdediging kunnen zijn.

Echter, uit de rechtspraak blijkt dat rechters dit verweer zelden accepteren. De bezitter wordt geacht voldoende maatregelen te nemen om te voorkomen dat het dier schade veroorzaakt.

Daarnaast kan eigen schuld van de fietser een rol spelen bij de vraag wie aansprakelijk is. Artikel 6:101 BW bepaalt dat als de benadeelde (in dit geval de fietser) gedeeltelijk verantwoordelijk is voor de schade, de schadevergoedingsplicht van de bezitter wordt verminderd.

Stel dat de fietser met hoge snelheid door een park rijdt waar een hond losloopt of op een opgevoerde E-bike rijdt, dan kan de schadevergoedingsplicht verminderd worden vanwege eigen schuld.

Hoe kunt u uw schade verhalen?

Stel dat u betrokken raakt bij een fietsongeval veroorzaakt door een loslopend dier. Hoe kunt u dan uw schade verhalen? Allereerst is het belangrijk om te proberen zoveel mogelijk bewijs te verzamelen. Dit kan bijvoorbeeld door getuigenverklaringen, foto’s van de situatie, en – indien mogelijk – het noteren van de gegevens van de eigenaar van het dier.

Ook gegevens van uw fietscomputer en mobiele telefoon met Garmin- of Strava app kunnen hierbij van belang zijn.

Vervolgens kunt u de bezitter van het dier aansprakelijk stellen voor de door u geleden schade. Dit kan zowel materiële schade betreffen (zoals reparatiekosten van uw fiets) als immateriële schade. De vergoeding van immateriële schade noemen we smartengeld.

De aansprakelijkheidsverzekering van de bezitter van het dier zal vaak de schade vergoeden.